In december herlas ik de klassieker De wonderbaarlijke reis van Nils Holgersson. Dit keer in een prachtige uitgave van Gottmer, een hervertelling door Bette Westera, met prachtige illustraties van Martijn van der Linden. Als kind herinner ik me vooral de tekenfilmserie met het bijbehorende introlied, gezongen door een hoge kinderstem: Nils Holgersson, vliegt op een gans naar de zon. Nils Holgersson, komt in het najaar weer om. Door de intro in deze hertaling van Bette Westera ontdekte ik nu pas de reden waarom Selma Lagerlöf dit boek ooit schreef: het had een onderwijsboek moeten worden!
Het boek verscheen in 1906 en 1907 in twee delen. Een paar jaar ervoor was Selma gevraagd om een aardrijkskundeboek te schrijven. Een schoolboek voor kinderen over Zweden. Het moest niet alleen leerzaam zijn, maar de kinderen moesten ervan smullen. Meer dan 100 jaar geleden wilden leerkrachten dus hun leerlingen kennis op zo’n manier overbrengen, dat ze plezier zouden hebben in het leren. Dat ze de expertise van een kinderboekenschrijver erbij haalden, was helemaal geen gekke keuze.
Je ziet dat veel educatieve uitgevers nog steeds hetzelfde doen. Schrijvers worden gevraagd om een bijdrage te leveren aan de inhoud van de lessen, ze schrijven bijpassende verhalen en zelfs opdrachten in dezelfde stijl. Maar schrijvers mopperen ook: ze moeten in het stramien blijven van de uitgevers: er moeten per se specifieke woorden gebruikt worden of het verhaal mag niet verder gaan die een bepaald tijdvak. Schrijvers laten hun verhaal niet graag door anderen bepalen, en uitgevers moeten nu eenmaal zorgen dat de leerdoelen behaald worden.
Niet vreemd dus dat Nils Holgersson uiteindelijk toch geen schoolboek geworden is, maar wel een spannend boek dat zoveel kinderen in de wereld heeft bereikt. Ik realiseerde me nu pas, door het boek te herlezen, dat mijn liefde voor Zweden hier vandaan moet komen. Want als kind was ik geboeid door Smirre de vos die de ganzen en Nils wilde opeten en door Gorgo de adelaar die toch heel aardig bleek te zijn. Maar blijkbaar nestelde het landschap van Zweden zich ook in mijn hoofd: de meren, de bossen, de bergen, de eilanden, de dieren…
Wat Selma meer dan 100 jaar geleden deed, herken ik in mijn dagelijks werk bij Patsboem! educatief Wij denken goed na over hoe we lessen mooier, spannender en beter kunnen maken. Niet omdat alles wat kinderen leren per se leuk moet zijn, maar omdat we weten dat de kennis dan gewoon beter plakt. Is het niet nu, dan misschien wel over een jaar. Of over 10 jaar.
We kunnen niet alle lessen in spannende avonturen verpakken, maar het helpt wel om het te proberen. Ik stel voor dat iedereen die iets maakt voor kinderen, zorgt dat zijn idee of product de Nils-Holgersson-check doorstaat.
- Gaan we ergens naartoe?
- Maken we onderweg (spannende) dingen mee?
- Kan het zomaar ineens een andere kant opgaan?
- Kunnen we zelf keuzes maken?
- En oja, leren we er wat van?
Maar dat laatste gebeurt natuurlijk vanzelf.
